دفتر محاسبه نفس و برنامه ریزی ایمان

روایات

در باب اهمیت محاسبه نفس روایاتی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره میشود

حدیث اول:

امام على عليه السلام

ما أحَقَّ الإنْسانَ أنْ تَكونَ لَهُ ساعةٌ لا يَشْغَلُهُ شاغِلٌ ، يُحاسِبُ فيها نَفْسَهُ ، فيَنْظُرُ فيما اكْتَسَبَ لَها و علَيها في لَيلِها و نَهارِها!

چه سزاوار است كه انسان ساعتى از روز را فقط به حسابرسى نفْس خود اختصاص دهد و ببيند كه در شبانه روز چه كارهايى به سود يا زيان خود انجام داده است.
شرح غرر الحكم : ج۶، ص۱۰۵، ح۹۶۸۴

حدیث دوم:

امام على عليه السلام:

ثَمَرةُ المُحاسَبةِ صَلاحُ النَّفْسِ
ثمره محاسبه، اصلاح نفْس است.

شرح غرر الحكم : ج۳،ص۳۳۴،ح۴۶۵۶

حدیث سوم:

امام على عليه السلام:
قَيِّدوا أنْفُسَكُم بالمُحاسَبَةِ ، و امْلِكوها بالمُخالَفَةِ
نفس هاى خود را با حسابرسى به بند كشيد؛
و با مخالفت كردن با آن، زمامش را در اختيار گيريد.

شرح غرر الحكم : ج۴، ص۵۱۱، ح ۶۷۹۴

حدیث چهارم:

امام على عليه السلام:
مَن تَعاهَدَ نَفْسَهُ بالمُحاسَبَةِ أمِنَ فيها المُداهَنَةَ
هر كس پيوسته به حساب نفْس خود برسد،
از سازشكارى با او در امان ماند.

شرح غرر الحكم: ج۵، ص۲۲۲، ح۸۰۸۰

حدیث پنجم:

امام على عليه السلام؛
مَن حاسبَ نَفْسَهُ رَبِحَ ، و مَن غَفَلَ عَنها خَسِرَ ، و مَن خافَ أمِنَ

هركه به حساب نفس خود برسد سود برد،
و هر كس از آن غافل ماند زيان كند،
و هر كس بترسد ايمن ماند.

بحار الأنوار: ج ۷۰، ص۷۳، ح۲۷

حدیث ششم:

امام علی علیه السلام:
جاهِدْ نَفْسَكَ وَ حَاسِبْهَا مُحَاسَبَةَ اَلشَّرِيكِ شَرِيكَهُ وَ طَالِبْهَا بِحُقُوقِ اَللَّهِ مُطَالَبَةَ اَلْخَصْمِ خَصْمَهُ فَإِنَّ أَسْعَدَ اَلنَّاسِ مَنِ اِنْتَدَبَ لِمُحَاسَبَةِ نَفْسِهِ.

با نفْس خود جهاد كن و از او حساب كِش، همچنان كه شريك از شريكش حساب مى كِشد، و حقوق خداوند را از او مطالبه كن، همچنان كه طرف دعوا، حقوق خود را از ديگرى مطالبه مى كند، پس همانا نیکبخت ترین مردم کسى است که قبول کند محاسبۀ نفس خود را.

غرر الحكم، ح 4762

سیره و فرمایشات بزرگان

آیت الله خامنه ای:

در توصیه‌ی علمای اخلاق و هم در بعضی از احادیث هست که خطاهای خودتان را بنویسید، هر شب خودتان را محاسبه کنید.

بیانات رهبری معظم در جمع برخی از شخصیتهای فرهنگی سیاسی / ۱۳۹۰/۰۱/۲۳

آیت الله خامنه ای:

ویژگی خاص شهید حسن باقری در بیان مقام معظم رهبری

من شرح حال شهید افشردی (باقری) را میخواندم، در آنجا ذکر شده بود که ایشان هر روز خطاهای خود را مینوشته؛ همین که در توصیه‌ی علمای اخلاق و در توصیه‌های بعضی از احادیث و اینها هم هست که خطاهای خودتان را بنویسید، هر شب خودتان را محاسبه کنید.
او این چیزها را روی کاغذ مینوشته. ماها رومان نمیشود خودمان بنویسیم، روی کاغذ بیاوریم، علنی کنیم؛ ولو بین خودمان و کاغذ. او در یادداشتهای خود نوشته بود که مثلاً من شب دیدم امروز این چند تا گناه را انجام دادم.
این محاسبه‌ی نفس، خیلی چیز خوبی است. انسان باید خود را محاسبه کند، بعد یکی یکی از انجام گناهان خود کم کند. ما به بعضی از گناه‌ها عادت کرده‌ایم - گاهی انسان پنج تا، شش تا، ده تا گناه را عادت کرده - همت کنیم اینها را یکی یکی کنار بگذاریم؛ این نقاط ضعف را یکی یکی کم کنیم.۱۳۹۰/۰۱/۲۳

علامه طباطبایی:

علامه ظباظبایی می‌فرمود:
«در شب و روز زمانی را برای حسابرسی خود قرار بدهید و ببینید که این بیست و چهار ساعت چگونه بر شما گذشته، اهل محاسبه باشید،
همانطور که یک بازرگان، یک کاسب، دخل و خرج خود و صادرات و واردات خود را حساب می کند، شما ببینید در شبانه روزی که بر شما گذشته چه چیزی اندوخته‌اید، چه گفته‌اید، یک یک رفتار و گفتارتان را حساب برسید، از نادرستی ها استغفار کنید، و سعی کنید تکرار نشود، و برای آنچه شایسته و صالح و به فرمان حاکم عقل بود خدا را شاکر باشید، تا به تدریج برای شما تخلق به اخلاق ربوبی ملکه بشود.»

آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی:

از وظایف مهم هنگام خواب یکی محاسبه نفس می باشد که می بایست که از ابتداء وقتی که در شب قبل از خواب بیدار شده تا آن هنگام که می خواهد برای خواب به بستر برود تمام حرکات و سکنات و اقوال و افعال خود را محاسبه کند.

اسرار الصلاة