حجره نما | محتوای تهذیبی تربیتی مدارس حوزه های علمیه
این طرح با هدف تدوین طرحی جامع جهت نهادینه شدن فرهنگ تهجد و نماز شب و زمینه سازی برای نماز شب خوان شدن حداکثری طلاب ارائه شده است.
پیوست ها: مصاحبه با اساتید، مزاج شناسی،شیوه نظارت بر اجرای طرح، طرح مدارس پیش حوزوی و طرح زمان بندی برنامه های مدرسه بر محور تهجد
این طرح توسط معاونت تهذیب و تربیت حوزه های علمیه در سال ۱۳۹۶ تدوین شده است.
مقدمه
«وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا».[۱]
نماز شب خواندن، نافله خواندن، دعا خواندن، ذکر گفتن، متوجه خدا بودن، زیارت رفتن، توسل کردن و به مسجد جمکران رفتن، سازنده است؛ اینها شما را پولادین خواهد کرد. نمى‌شود یک حوزه ایده‌آل داشته باشیم؛ در حالى که این چیزها در طلابش نباشد.[۲]
خداوند مهربان شب را آفرید، و آن را لباسی برای استراحت انسان قرار داد تا انسان بتواند از نعمت شب در جهت رسیدن به کمال مطلوب الهی استفاده نماید و در دل شب، سحر را آفرید تا بندگان خالصش بتوانند استعدادهای معنوی خود را به کمال برسانند، چرک‌های قلب خویش را در دل شب با نور تهجد و عشق برطرف سازند و اعضا و جوارح خویش را با مناجات و اشک سحر گاهی قوی و نیرومند سازند.
آری! نماز شب انسان را از هر جهت آماده می کند تا در روز بتواند کمردشمن قسم خورده‌اش ابلیس را بشکند. نماز شب نوری به انسان می دهد تا بتواند در ظلمات جهل و شهوات راه را پیدا کند. نماز شب خلعتِ «خلّت» را برتن انسان می‌پوشاند. حلاوت ذکر و مناجات الهی را در خلوت شب به کام روح می‌ریزد و به انسان شوق پرواز می‌دهد و قدرت معنوی او را ارتقا می‌بخشد .
طلبه، عهده‌دار تربیت معنوی انسان‌ها در عصر غیبت است و به سر انجام رساندن این وظیفه که از سوی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر دوش او نهاده شده، بدون یاری گرفتن از طهارت روح و تزکیه نفس و مناجات شبانه ممکن نیست. چالش‌های فراروی طلبه عصر جدید، اهمیت نماز شب را برای او دو چندان می‌کند؛ چرا که در عصر حاضر بار تربیت نسلی را به دوش می‌کشد که با نسل گذشته متفاوت است، یعنی نسلی است که هم دارای علم و دانش است (ونه بی سواد) و هم به برکت انقلاب اسلامی با معارف و معنویت مأنوس است. بنابراین طلبه این عصر باید علاوه بر توجه بسیار جدی به انجام واجبات و ترک محرمات، از تهذیب و تزکیه و معنویات غفلت ننماید. تا آنجا که مقام معظم رهبری دغدغه خودشان را نسبت به مسأله نماز شب خواندن طلاب چنین مطرح فرمودند که:
ما همت کنیم، طلبه را اهل نماز شب کنیم؛ این خیلی کمک می‌کند. برنامه‌ریزی کنید که از میان پنجاه هزار طلبه حوزه قم – حالا با حذف یک عده خیلی پایین‌ترها و یک عده خیلی پیرترها- اقلاً سی‌هزارتاشان هرشب نماز شب بخوانند. اگر این شد به نظر من حوزه از جهت اخلاقی راه می‌افتد.[۳]
حال با توجه به این امر مهم و ابراز نگرانی‌های سایر بزرگان و اساتید حوزه در خصوص کم‌رنگ شدن بحث تهجد و معنویت در حوزههای علمیه سراسر کشور، نیازمند نوعی تغییر در نگرش و رفتار مدیران و دست‌اندرکاران مختلف حوزههای علمیه در امر تعلیم و تربیت طلاب هستیم تا با تمام توان بحث معنویت و اخلاق را به اولویت نخست حوزه تبدیل نمایند. خدا را شکر می‌کنیم که معاونت تهذیب و تربیت حوزههای علمیه لزوم طرح و برنامه‌ریزی در این خصوص را احساس کرد و مقدمات اجرای «طرح ترویج و گسترش فرهنگ تهجد و نماز شب در حوزههای علمیه» را فراهم نمود و کمک نمود تا این طرح به ثمر نشیند. امید است با همت مضاعف این بزرگواران و نیز مدیران و اساتید مدارس علمیه شاهد اجرای عملی پیشنهادها و راهکارهای ارائه شده در اینجا باشیم. ان شاءالله.
ویژگی‌های طرح
- دراین طرح که به همت و کوشش تعدادی از پژوهشگران حوزه علمیه قم و با انجام ساعت‌ها تحقیق، بررسی، مطالعه، مصاحبه با بزرگان و صاحب‌نظران حوزه، مصاحبه با مدیران و معاونین تهذیب موفق در امر فرهنگ‌سازی تهجد در مدرسه، مصاحبه با طلاب موفق و…[۴]، همراه با ساعت‌ها مباحثه گروهی تدوین شده است، علاوه بر شناسایی موانع و نقاط ضعف موجود درحوزه‌های علمیه، راهکارهای ترویج وگسترش فرهنگ تهجد و نمازشب با حذف دیدگاه‌های متضاد و بیان نقاط مشترک در قالب راهبردهای عملیاتی و اجرایی به صورت دسته‌بندی و با رعایت اختصار بیان شده است.
- در این طرح مباحث نظری مربوط به تهجد و نمازشب بیان نشده است. (مباحثی از قبیل: ثواب نمازشب، توصیه‌های قرآن و روایات و سخنان بزرگان درباره نمازشب، نقش نمازشب در آرامش روحی انسان، نقش تهجد و نمازشب در رشد علمی و اخلاقی، رابطه نمازشب و تقویت اراده، رابطه نمازشب و تواضع، میزان تاثیر نمازشب در حل معضلات اخلاقی مدارس علمیه، رابطه نمازشب وسلامتی جسمی، نقش ولایت‌پذیری در نمازشب خوان شدن طلاب و مباحثی از این قبیل)؛ زیرا در این طرح، هدف اصلی احصا و به دست آوردن موانع موجود و ارائه راهکارهای اجرایی جهت عملیاتی شدن تهجد در مدارس بوده است.
- در اغلب موارد، فقط عناوین مطرح شده است تا از تطویل مملّ جلوگیری شود. عناوینِ ذکر شده در این طرح به سه شکل آورده شده است:
الف : عناوینی که به جهت وضوح و روشنی بی‌نیاز از توضیح است؛
ب: عناوینی که قابلیت توضیح و تشریح دارد لکن این امر به نسخه تکمیلی و مبسوط طرح واگذار شده است که بعد از اظهار نظر کارشناسان تهذیب و تربیت تدوین خواهد شد؛
ج: عناوینی که نیاز به ارائه طرح مفصل به صورت جداگانه دارند و قابل توضیح و تبیین دراین طرح نیستند (عناوینی مانند: رابطه معماری مدارس با تهجد، چگونگی معماری مدارس، طرح پیش حوزوی جهت جذب طلاب مستعدّ تهجد، بهره‌گیری از برنامه‌های آموزشی جهت ارتقای تهجد در مدارس، برنامه تغذیه مناسب با تهجد، شیوه‌های شناخت موانع مدیریتی و محیطی و… از جمله این عناوین هستند).
[۱]. اسراء، آیه ۷۹.
[۲]. بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع طلاب و فضلاى حوزه علمیه قم، ۰۱/۱۲/۱۳۷۰.
[۳]. بیانات در دیدار اعضای شورای عالی حوزههای علمیه، ۴/۸/۱۳۸۹.
[۴]. مصاحبه با بزرگانی همچون مرحوم آیت الله محی‌الدین حایری شیرازی و مرحوم آیت الله محمدرضا مؤیدی و حضرات آیات و حجج الاسلام و المسلمین حسن ممدوحی، سیداحمد خاتمی، احمد عابدی، عبدالمجید باقری‌بنابی، محمد عندلیب همدانی، هادی حسین‌خانی، محمد همتیان، صاحب‌علی فروغی اردبیلی، سیدصمصام الدین قوامی، ابراهیمی، یاسینی، ابراهیم‌زاده، حسینی‌آملی، اسماعیل پوروهاب، اقبالی، مصاحبه با مدیران و معاونین تهذیب و طلاب مدارس موفق در امر تهجد (مثل مدرسه ثامنالائمهj، مدرسه رشد قم، مدرسه علمیه آیت الله صدوقی قم (فاز ۴)، مدرسه علمیه شهید حقانی، مدرسه علمیه علوی قم، مدرسه فیضیه بابل، مدرسه علمیه حضرت ولی‌عصرj بناب، مدرسه قرآنی امام حسینj.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.